فردوسي، 11 شهريور 1353، ش 1180
مردمي كه به تنفس آزاد عادت دارند، خاك صحنههاي نمايشي را سرمه چشم ميكنند و براي آنكه اين عرصه وسيع و بيهمتا در كف بيكفايت پولپرستان و ابتذالگرايان و خودفروشان نيفتد، جان ميبازند. يونانيها چنين بوده و چنين هستند. آنها تمام محروميتهاي انساني مربوط به دوران حكومت سرهنگان را اكنون روي صحنه نمايش جبران ميكنند و در واقع مبارزه را به گونه تئاتري و هنري ادامه ميدهند.بيگمان مردم يونان آنقدر كه از محدوديت درعرضه كارهاي هنري و ادبي ستم كشيدند و شكنجه ديدند، از محبوس شدن در زندانهاي مارخيز رنج نبردند. زيرا طي قرنها عادت كردهاند كه مناديان حق را به صورت هنرمند در صفوف نخستين حركتهاي اجتماعي و سياسي ببينند و چون اين پيشتازان در دوران حكومت سرهنگان از هر نوع هدفگرايي راستين منع شده بودند، اكنون، پس از عبور از يك مرحله دشوار تاريخي، مقدمشان را بيش از پيش ارج مينهند و يوناني اصيل سرفراز به اين است كه ساعتها به صفهاي طويل براي خريد بليط نمايشهاي جدي بايستد و با هنرمندان صحنه كه ادامهدهندگان مبارزه سياسي ملت يونان بوده و هستند همصدايي كند. يونانيهاي از بند رسته به جبران محروميتهاي ناشي از جدايي از آثار هنرمندانه، مثل خون در رگهاي صحنههاي نمايشي جاري شدهاند و در التهاب ديدن يك اثر خوب و تكه پاره نشده سر از پا نميشناسند. حكومت كنوني با علم بر روحيه يوناني، چشم خود را بر آنچه روي صحنههاي نمايشي ميگذرد و عموماً حاوي انتقاد از ديكتاتوري سابق است فرو بسته و به آساني اجازه ميدهد نمايشنامههايي با اسامي «ديگر شوراي نظامي نميخواهيم»- «مردم پيروز شدهاند» و «ستمگر خاموش شد» اجرا بشود و جان گيرد.
بازيگران و آهنگسازان و نويسندگان كه از زندان رژيم سرهنگان جان به در بردهاند، نقشها را زندهگونه تجلي ميدهند و انتقاد از رفتار سياسي «ژرژپاپادوپولس» ديكتاتور سابق، سوژه دائمي آنها ست.
نمايشها و حتي موزيكالهاي سياسي كه امروز در يونان اجرا ميشود، هجوم تماشاگران را به طور بيسابقهاي باعث شده و بنا به گزارش خبرگزاريها، فقط در يك تئاتر آتن پس از دگرگونيهاي اخير سياسي، در نحستين هفته از اجراي اين قبيل نمايشنامهها، حدود سي و پنج هزار دلار به دست آمده است !
شايد اگر عوامل حكومت سرهنگان ميدانستند دلبستگيهاي مردم يونان به فضاي آزاد هنري تا بدين پايه عميق و ريشهدار است، از غلظت و شدت سختگيريهاي خود كاسته بودند تا در يك چنين محاكمات سخت و سنگين سياسي محكوم نشوند. هر چند تا كنون حكومت فعلي يونان از محاكمه عوامل حكومت سابق روي برتافته است، اما مردم يونان، محاكمه عوامل حكومت سرهنگان را روي صحنه نمايشها و بر كاغذ روزنامهها ادامه ميدهند. زيرا به اعتقاد آنها بهترين شكل از محاكمه همان است كه اكنون در يونان جريان دارد و چندان بحثانگيز و عادلانه است كه تمام مردم، قضات محكمهاش هستند و تمام مردم در صدور رأي شركت كرده و با بازيگران و آهنگسازان و نويسندگان واقعي خود همصدا ميشوند.
دنيا براي بازتاب حق و حقيقت كه در آئينه آثار هنري و ادبي يونان امروزي ميدرخشند، ارزش قائل است. زيرا هر كجا كه اين آئينهها، حساستر باشد و تصاوير را كامل و واقعي نشان بدهد، انسان با تمام توانائيها ايستاده است.